HẠNH PHÚC

Taittiriya Upanishad (Yajur Veda):

“Sau khi đã thực hành tu luyện khổ hạnh, nghiêm khắc, anh ta đã hiểu rằng hạnh phúc (ananda) là Brahman; bởi vì, thật vậy, do hạnh phúc vạn vật này đã được sinh ra; khi được sinh ra, do hạnh phúc đã làm cho vạn vật sinh sống; khi phân hủy, nhờ hạnh phúc, vạn vật nhập vào trong nó, hợp nhất với hạnh phúc.

Đây là nghi thức thông thái được Varuna chỉ dạy và được Bhrigu học tập. Nó đã được thiết lập trong akasa tối cao (trong trái tim). Anh ta, người hiểu biết được điều này đã được thiết lập trong niềm hạnh phúc của Brahman. Anh ta trở thành người sở hữu thức ăn và người ăn thức ăn. Anh ta trở thành người vĩ đại trong con cháu và gia súc, trong ánh sáng linh hồn và trở thành người cao quý trong danh tiếng”.

Như vậy chúng ta thấy rằng hạnh phúc là cao quý; là thông thái và là nguồn gốc của Sự Sống. Đó là sự thực vĩ đại!

Nếu có ai đó trong chúng ta còn hồ nghi về sự thực này thì quả là đáng tiếc!

-       Vì sao lại đáng tiếc?

Vì rằng nếu còn hồ nghi, người đó sẽ không thể nào nếm trải hạnh phúc. Hạnh phúc cùng tột của việc trưởng thành cá nhân là Niết Bàn(*).

Nếu như chúng ta không hiểu rõ ràng rằng Niết Bàn là cội nguồn của Sự Sống ấy vậy thì chúng ta sẽ chỉ nhìn thấy tướng Tịch Diệt của Niết Bàn. Vì chỉ chấp vào tướng Tịch Diệt của Niết Bàn nên hành giả cho rằng Niết Bàn là ích kỷ; là tiêu cực; là giải thoát cá thể và khác lạ với tư duy “Đại Thừa”…

Tôi cho rằng xuất phát từ sự ấu trĩ này cho nên mới nảy sinh một đám đông chuyên chú lăng mạ các tu sĩ Phật Giáo Nguyên Thủy về xu hướng đạt tới giải thoát như Niết Bàn của họ!

Có lẽ chúng ta cũng nên thống nhất lại một lần nữa, rằng: tuy hạnh phúc tu tập là lớn lao song không phải là mục tiêu phấn đấu của một tu sĩ (**). Mục tiêu cá nhân của một tu sĩ Phật Giáo Nguyên Thủy, như lời Đức Phật dạy là “sự giải thoát của tâm” của vị đó. Tuy nhiên, hạnh phúc như một phó sản của quá trình tu tập của một cá nhân lại trở thành lợi lạc lớn lao cho nhân gian!

Hạnh phúc vì thế mà chính là thứ “thần thông” toàn diện nhất mà một vị tu chứng đem lại cho cộng đồng.

Hạnh phúc vì thế mà chính là cống hiến to lớn mà một vị tu chứng Niết Bàn đem lại cho cộng đồng.

-       Hạnh phúc đó ở đâu?!

-       Vì đâu mà cảm nhận được hạnh phúc đó?!

Hạnh phúc đó ở trong tim! Vì trái tim mà cảm nhận được hạnh phúc. Điều này “đã được thiết lập trong akasa tối cao trong trái tim”!

-       Vậy, cách nào để hạnh phúc đó xuất hiện?!

Kinh văn nói rằng: “sau khi đã thực hành tu luyện khổ hạnh, nghiêm khắc, anh ta đã hiểu rằng hạnh phúc (ananda) là Brahman”…

Gần như tất cả chúng ta đều bị lầm chấp rằng hạnh phúc sẽ đạt tới nhờ thực hành tu luyện khổ hạnh. Điều này là bất trí!!! Thực tế cho thấy nhiều nỗ lực thực hành khổ hạnh dẫn đến tổn thương không hồi phục về thân thể và tâm lý.

Thực hành khổ hạnh tuy vậy sẽ rốt ráo lợi lạc cho bất cứ ai hiểu rõ bản chất của nó… Như vậy, có lẽ chúng ta nên tìm hiểu bản chất thực sự của thực hành khổ hạnh trước khi tiến hành áp dụng thực tế.

-       Vậy, ý nghĩa thực sự của thực hành khổ hạnh là gì?

Thực hành khổ hạnh là biện pháp giản dị nhưng lợi ích nhất để xả trừ bản ngã. Nếu không ý thức được điều này thì sự thực hành khổ hạnh quả là lãng phí lớn lao nếu không muốn nói là lầm lạc.

Quả thật!

Do ý thức thường trực về xả trừ bản ngã(*) nên thực hành khổ hạnh mới mang lại hạnh phúc trọn vẹn. Ngược lại nếu không ý thức về xả trừ bản ngã thì thực hành khổ hạnh chỉ là nỗ lực tự bạo hành mà thôi!

Vấn nạn phát sinh tiếp theo cần cứu xét là nếu như có một hành giả ý thức thường trực về xả trừ bản ngã(*) thì hành giả đó có cần tiến tới thực hành khổ hạnh không?!

Câu trả lời sáng rỡ ở đây là: nếu như có một hành giả ý thức thường trực về xả trừ bản ngã thì hành giả đó sẽ tự nhiên tiến tới thực hành khổ hạnh!

Vì lý do đó mà kinh văn trực tiếp chỉ ra: “sau khi đã thực hành tu luyện khổ hạnh, nghiêm khắc, anh ta đã hiểu rằng hạnh phúc (ananda) là Brahman(*)”…

-       Vậy điều gì mới thực sự quan trọng với một hành giả thực hành khổ hạnh? Bản thân quá trình thực hành khổ hạnh có thực sự quan trọng với hành giả hay không?!

Hiển nhiên là quá trình thực hành khổ hạnh sẽ không còn quan trọng nếu như nó không nội hàm hạnh phúc. Nói cách khác thì hạnh phúc mới là mục đích nhưng thực hành khổ hạnh lại chính là phương tiện thù thắng.

Một khi hành giả hiểu rõ sự tương tác giữa hai phạm trù đó, y mới khiến cho nỗ lực thực hành khổ hạnh vươn tới hạnh phúc trọn vẹn! Điều này thật là trọn lành!

Trong sự sáng suốt của việc ý thức rõ ràng về mục tiêu của thực hành khổ hạnh, hành giả sẽ nhận chân được hạnh phúc và đau khổ chẳng phải là hai trạng huống đối lập. Ở đó, đau khổ chỉ đơn giản là hạnh phúc chưa trọn vẹn do thiếu vắng sự xả trừ bản ngã. Ngược lại, hạnh phúc thậm chí có thể gặt hái trọn vẹn dựa trên kể cả những trải nghiệm đau đớn một khi hành giả đã trưởng thành về vô ngã(*)…

Nói cách giản dị thì hạnh phúc là vô ngã!

Chú thích:

(*) Xin các anh chị vui lòng đọc thoát ý! Xin cảm ơn!

(**) Xin vui lòng tham khảo Trung A-hàm! Xin cảm ơn!

[Tha Nhân]